Soy kütüğü; dünyaca tanınmış ve/veya Türkiye'de mahalli olarak geliştirilmiş ırkların özelliklerini gösteren sığırların ırk özelliklerinin ve verim seviyelerinin iyileştirilmesi amacıyla, teknik açıdan genetik özelliklerini tespit ederek ırk ile ilgili üretim ve seleksiyon aktivitelerini yönlendirmek ve bu sayede ekonomik değerlendirmeyi yapabilmek için oluşturulan bir sistemdir. Soy kütüğü yalnızca damızlık hayvanların soy bilgilerini değil, ekonomik açıdan önemli verim özellikleri ile ilgili bilgileri ve bunlara ilişkin değerlendirme sonuçlarını da içermekte olup soy kütüğü sistemi aşağıdaki konu ve faaliyetleri içerir. 

Soykütüğü Faaliyetleri :

Tarım ve Köy işleri Bakanlığının Türk - Alman ve Türk - İtalyan işbirliği çerçevesindeki projelerle başlattığı soy kütüğü faaliyetleri kapsamındaki işletmeler, 1995'de Birlikler Yönetmeliğinin çıkmasıyla örgütlenmeye yönlendirilerek Damızlık Sığır Yetiştirici İl Birlikleri kurulmuştur. 1998 yılında da bu birliklerin üst örgütü olan Merkez Birliği kurulmuştur.

Her iki projenin amacı ( ki, bunlardan İtalyan projesi (ANAFİ) 1994'de sona ermiş, Alman projesi de (GTZ) 2000 Temmuz ayı sonunda sona ermiştir. )Türkiye'de bir kayıt sistemi oluşturmak ve bu kayıt sistemini yürütecek birliklerin kurulmasıdır. Bu çerçevede; bazı illerimiz soy kütüğü faaliyetlerini kendi elemanları ile yürütmekte, bazı illerimizde Tarım İl Müdürlükleri ile işbirliği içerisinde çalışmalarına devam etmektedir.

Başlatılan bu çalışmalar ile 1998 yılında kurulan Merkez Birliği ve bağlı İl Birlikleri Soy kütüğü faaliyeti kapsamında aşağıdaki çalışmaları yapılmaktadır:

• Her ineğin ayda bir verdiği sütün ölçümü,
• Her inekte 3 ayda bir sütte yağ tayini,
• Tohumlama kayıtları
• Doğum kayıtları
• Sürü idaresi kayıtları,
• Kayıtlara dayalı yayım-danışmanlık hizmeti.

Merkez Birliğinde yapılan soy kütüğü faaliyetleri:

• Soy kütüğü sisteminin yürütülmesinde illerin ihtiyaçlarının karşılanması:
• Kulak küpesi, sperma, süt ölçüm kovası vb.
• Damızlık Belgesi (pedigri) basımı ve dağıtımı: Avrupa normlarındaki damızlık belgesi illerin talebi doğrultusunda TÜGEM tarafından basılmakta ve Merkez Birliği kanalıyla gönderilmektedir.
• Damızlık Değerlendirme: Türkiye'de ilk kez bu kadar çok hayvan (18.000) kaydı ile tüm dünyanın kullandığı BLUP ANIMAL MODEL ile kayıtlı hayvanların damızlık değeri hesaplanmıştır. Söz konusu değerler belge basımında ve döl kontrolü çalışmalarında da kullanılmaktadır.

Soykütüğü Bilgisayar Programı:

Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğünce Türk-Alman (GTZ) işbirliğince yürütülen "Sığır Yetiştiriciliği Enformasyon Sistemi" projesinde geliştirilen bilgisayar programı, birliklerimizce kabul görmüştür. Yıllarca İtalyan ve Amerika programları ile çalışılmış; fakat ülkemiz şartlarına uyumsuzluktan istenen başarıya ulaşılamamıştır. En önemlisi de dışarıya bağımlı kalınmıştır.

Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliklerinin kurulmasını müteakip Türkiye’nin kendi ulusal veri tabanının oluşturulması amacıyla çalışmalar başlatılmış ve Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü Ögretim Üyesi sayın Prof. Dr. Selahattin Kumlu, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim Geliştirme Genel Müdürlüğü’nden Ziraat Yüksek Mühendisi sayın Kemalettin ÖZCAN ve Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği’nden Ziraat Mühendisi sayın Turgut TERLEMEZ’den oluşan Teknik ekibin değerli emekleri ve illerde görev yapan Tarim Il Müdürlükleri ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliklerine mensup personellerin değerli katkıları ile 1997 yılında Türkiye kendi Soykütüğü Veri Tabanına kavuşmuştur.

Yaklaşık 10 yıl süre ile hizmet vermiş olan Soykütüğü Veri Tabanı, Türkiye’de birçok çalışmanın ve projenin önünü açarak, Türkiye sığırcılık sektörüne önemli katkılar sağlamıştır. Bu bağlamda, emeği geçen herkese, Türk yetiştiricisi adına teşekkür ediyoruz.

Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği’nin üyesi bulundugu Uluslararası Hayvan Kayıt Komitesi’nin (ICAR) normlarına uyum sağlama çalışmalarının yanı sıra, Türkiye’nin Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında, mevzuatlarda gerçekleştirilen köklü değişikliklerin bir gereği olarak, yetiştirme amaçlı veri tabanının tek merkezli ve internet aracılığı ile erişim temeline dayalı olarak yeniden yapılandırılması kaçınılmaz olmuştur.

Bu amaçla, 2004 yılı Haziran Ayında, Türkiye Damızlık Sığır Yetiştiricileri Merkez Birliği’nden Islah Uzmanı sayin Dr. Onur ŞAHİN ve Bilgi - İşlem Uzmanı, Ziraat Mühendisi sayın Turgut TERLEMEZ’den oluşan ekip tarafindan ilk çalişmalar başlatılmış ve 2005 yılı Ağustos ayında soykütüğü ve önsoykütüğü projelerini tek çatı altında toplayan ve online sistemi temeline dayalı olarak çalişan e-Islah Veri Tabanının yazılımı tamamlanmıştır.

Sistem, Subat 2006 sonuna kadar olan, ilk altı aylık dönem süresince, Türkiye genelinde Tarim İl Müdürlükleri ve Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliklerine mensup uzmanların değerli görüşleri doğrultusunda ve Tarım ve Köyişleri Bakanliği tarafindan çıkartılan Yönetmeliklere uygun olarak yapılandırılmıştır.

E-Islah Veri Tabanı, hayvan veri havuzundan, DNA veri havuzuna kadar 198 havuzu bünyesinde bulundurmaktadır. Mevcut veri havuzunun % 50’si kullanılarak oluşturulan hizmet potansiyeli ile soy kütüğü ve ön soy kütüğü projeleri kapsamında geçmişte yürütülen çalışmaların tamamı sistemde rahatlıkla yürütülebilmektedir. Sistemden Ulusal, İl, İlçe, İşletme, Hayvan düzeyinde alınan raporlarla çalışmalar sağlıklı bir şekilde yönlendirilebilmekte, Sisteme kayıtlı Yetiştiriciler Süt Üretimi ve Yetiştirme konularında detaylı bir şekilde bilgilendirilmektedir.